نشانه‏هاى حسد

این صفت رذیله مانند بسیارى از صفات دیگر گاه آشکار و صریح است و گاه مخفى و در حال کمون، به همین دلیل باید از آثارى که بزرگان علم اخلاق و روانکاوان براى آن ذکر کرده‏اند یا به تجربه دریافته‏ایم، آن را در مراحل اولیه باید شناخت و پیش از آنکه در وجود انسان ریشه بدواند و مستحکم گردد به درمان آن پرداخت.

از جمله نشانه‏هایى که براى آن ذکر شده امور زیر است:

1- هنگامى که مى‏شنود نعمتى به دیگرى رسیده است، غمگین و ناراحت مى‏شود، هر چند آثارى از خود بروز ندهد.

2- گاه از این مرحله فراتر مى‏رود و زبان به غیبت و عیبجویى مى‏گشاید.

3- گاه از این هم فراتر مى‏رود و به دشمنى و عداوت و کارشکنى برمى‏خیزد!

4- گاه تنها به بى‏اعتنایى و بى مهرى و یا قطع رابطه از شخصى که مورد حسد او قرار گرفته قناعت مى‏کند، سعى دارد او را نبیند و سخنى از او نشنود و اگر سخنى در باره او بگویند سعى مى‏کند با ورود در مطالب دیگر گوینده را از ادامه سخن بازدارد، یا اگر مجبور به بیان مطلبى در باره او شود سعى مى‏کند صفات برجسته او را پنهان سازد و یا نسبت‏به آن سکوت کند.

هر یک از این امور مى‏تواند نشانه‏اى از بروز رذیله حسد باشد.

در احادیثى که در منابع اهل عصمت: براى ما نقل شده است اشارات روشنى به این معنى دیده مى‏شود، از جمله در کلامى از امیرمؤمنان على(ع) مى‏خوانیم: «یکفیک من الحاسد انه یغتم فى وقت‏سرورک; براى شناخت‏حسود همین بس که او غمگین شود در حالى که تو شادمان هستى‏»!

به عکس هنگامى که زیانى به انسان برسد، شخص حسود خوشحال مى‏شود، همان گونه که در آیه 50 سوره توبه مى‏خوانیم: «ان تصبک حسنة تسؤهم و ان تصبک مصیبة یقولوا قد اخذنا امرنا من قبل و یتولوا و هم فرحون; هرگاه نیکى به تو رسد آنها را ناراحت مى‏کند و اگر مصیبتى به تو رسد مى‏گویند: ما قبلا پیش‏بینى چنین مطلبى را مى‏کردیم و تصمیم لازم را گرفتیم و باز مى‏گردند در حالى که خوشحالند»!

آیات متعدد دیگرى نیز اشاره به همین گونه عکس‏العمل‏ها از سوى کافران حسود دارد از جمله آیه‏اى است که در آغاز بحث گذشت که کافران به مواهبى که از سوى خداوند به پیغمبر اکرم(ص) رسیده بود حسد مى‏ورزیدند.

در روایات اسلامى نیز اشارات مکررى به همین مساله دیده مى‏شود که حسودان همیشه از زوال نعمت محسود خوشحال مى‏شوند و از موفقیت او ناراحت، از جمله در حدیثى از امیرمؤمنان على(ع) مى‏خوانیم: «الحاسد یفرح بالشرور و یغتم بالسرور; حسود از شرور و بدى‏ها خوشحال مى‏شود و از سرور و خوشحالى دیگران غمگین مى‏گردد»!